Ketojenik Diyet (KD) ilk olarak 1921’de Russel Wilder tarafından pediatrik epilepsi tedavisinde kullanılan, yüksek yağ, düşük karbonhidrat, yeterli protein ve enerji içeren bir beslenme türüdür. Diyetin makronutrient örüntüsü yağ, protein ve karbonhidrat için sırasıyla yaklaşık; %70, %25 ve % 5’ tir. Bu beslenme türünde vücut enerji elde etmek için glikoz yerine yağları kullanmaktadır. Dokuların enerji ihtiyacını karşılayabilmek için yağ dokudan yağ asitleri ayrılarak karaciğerde keton cisimciklerinin yapımı ve salgılanması gerçekleştirilir.
Keton cisimcikleri enerji üretimi için kalp, kas doku ve böbreklerde kolaylıkla kullanılmasının yanında kan beyin bariyerini geçerek beyine alternatif bir enerji kaynağı olarak da kullanılır.
KD’yi hızlı başlatmaktan ziyade kademeli, yavaş başlama yöntemiyle, aç kalma olmadan, sıvı veya kalori kısıtlaması olmadan ve sıvı formülasyonla diyete başlanması gelişebilecek komplikasyonları büyük ölçüde önler.
KD’de amino asit yıkımını engellemek için gerekli protein alımının yapılması çok önemlidir.
Ketojenik diyetin olası faydaları nelerdir?
- KD vücut ağırlığını ve bel çevresini azaltmaktadır.
- Kan glikoz seviyesi kontrolü üzerinde ve ayrıca aşırı kilolu ve tip iki diyabeti olan hastalarda lipid profillerinin iyileştirilmesi üzerinde dikkate değer faydaları olduğu yapılan çalışmalarda ortaya konmuştur. Bu nedenle, aşırı kilolu tip iki diyabetli hastalar için ketojenik diyet müdahalesi düşünülebilir.
- KD, dirençli epilepsi, Parkinson hastalığı, Alzheimer hastalığı, travmatik beyin hasarına karşı faydalı etki sağlamaktadır.
- Süper yakıt olarak adlandırılan keton cisimcikleri glikoza kıyasla daha fazla enerji üretmekte; böylece vücudun enerji açığı sırasında bile verimli yakıt üretimini sürdürmesi sağlanmaktadır.
- Keton cisimciklerinin serbest radikal hasarını azaltma ve antioksidan kapasitesini artırma özellikleri de bulunmaktadır
- Yakın zamanlı çalışmalarda astım, polikistik over, obezite, nörolojik sorunlar ile kronik solunum ve kalp hastalıkları gibi medikal bozukluklar için KD’nin iyileştirici etkisi gösterilmiştir.
- KD kalbin enerji metabolizmasını ve mitokondriyal fonksiyonunu düzenleyerek kalp hasarına karşı koruma sağlayabilir.
- KD nedeniyle kilo kaybının ardından kalp atış hızının azaldığını göstermiştir.
- KD’nin kardiyovasküler sistem üzerinde tartışmalı etkileri olmasına rağmen, çok sayıda çalışma, CVD’nin önlenmesinde, tedavisinde ve hastalığın geri döndürülmesinde potansiyel bir rolü olduğunu ortaya koymuştur.
- Kanser hastalarına düşük karbonhidratlı diyetler ve KD’ler uygulayarak glikoza erişimi azaltmanın kanser hücrelerinin büyümesinin yavaşlamasında olumlu etkileri olabileceği görülmektedir
Ketojenik diyetin yan etkileri neler olabilir?
Ketojenik diyetin en yaygın ve kısa vadeli minör yan etkileri bulantı, kusma, baş ağrısı, yorgunluk, baş dönmesi, uykusuzluk, egzersiz toleransında zorluk ve konstipasyon gibi bir dizi semptomu içermektedir.
Ketojenik diyetin uzun süreli yan etkileri ise vitamin ve mineral eksiklikleridir. Çözüm olarak KD süresince günlük elektrolit, multivitamin, potasyum sitrat ve kalsiyum, D vitamini ve mineral takviyesi yapılmalıdır.
Diyabet hastası olan ve insülin/oral hipoglisemik ajan alan kişilerin ilaçları KD’ye başlamadan önce uygun şekilde ayarlanmadıysa ciddi hipoglisemi oluşma riski bulunmaktadır.
KD uygulayan bireylerde kemik yoğunluğundaki azalma ilerleyen zamanlarda osteoporoz gelişimine ve karbonhidrat alımındaki azalmaya bağlı olarak lif alımında azalmaya neden olmaktadır. Lif alımında azalmanın sindirim sistemi bozukluklarına neden olması muhtemeldir.
Ketojenik diyeti kimler uygulamamalı?
Ketojenik diyetin yan etkileri nedeniyle gebe ve emzikli kadınların, diyabet hastalarının, çocuk ve adölesanların, böbrek hastalarının, kırık riski olan yaşlıların, ketoasidoz hikâyesi veya riski olanların ve dehidrate kişilerin uygulaması sakıncalı olabilir. Diyette temel enerji kaynağı olarak karbonhidratların yerini yağlar aldığından yağ metabolizması bozukluğu olan hastalarda ciddi sorunlar gelişebilmektedir. Bu nedenle mutlaka bir sağlık profesyoneli gözetiminde uygulanmalıdır.
Mail: dytesratoktay@gmail.com
Instagram: @uzmandiyetisyenesratoktay
Kaynaklar
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36079756/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7480775/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9408028/
https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1770026
http://cusbed.cumhuriyet.edu.tr/en/download/article-file/1450167
