Herkese merhaba,
Yaşadığınız şehir ile aranızda nasıl bir iletişim var daha önce hiç düşünmüş müydünüz? Büyüdüğümüz ve deneyimlediğimiz kentte, yaşadığımız, biriktirdiğimiz anılarımız ve duyularımız bizim kimliğimizi oluşturur. Hatıralarımızın ve duygularımızın somut yansıması, etrafımızı çevreleyen mekanlar ve onu oluşturan mimarlıktır. Mimarlık bizim hayat ile aramızdaki iletişimin semboller ile boyut kazanmasıdır. Kentin kimliğini oluşturan onun
içindeki hayatlardır. Bu bireylerin yaşadıkları kentteki anılarını, deneyimledikleri mekan oluşturur. Bu bağlamda, kent kimliği, kentte yaşayanların karakterleri, kültürleri ve alışkanlıkları, anılarını ve geçmişlerini yaratan mekanın mimari etkileri ile oluşur.
Bir Avrupa şehrinde, sokaklarda rastgele dolanırken, bina cephelerinin dokusundan, materyalinden, tasarımından ve motiflerinden o bölgenin kültürünü, karakterini ve geçmişini deneyimleriz. O bölgede yaşayan halkın kültürünü, rutinlerini, zevklerini ve ekonomilerini yaşadıkları sokağa, binaya göre yorumlayabiliriz.
Kullanıcıları ile kullandıkları mekan arasında doğrudan bir iletişim ve etkileşim vardır. Mimari ögeler onu deneyimleyen bireylerin karakterlerini ve duyularını etkilerken bireylerde kullandıkları mekanı, rutinleri ve kültürleri ile anlamlandırırlar. Buna, kültürümüzden en yakın örnek Türk evlerindeki kapı tokmağının o kültürdeki sembolik anlamıdır. Eskiden eve misafir geldiğinde evin sakinleri ile ilk karşılaşmaları, o evin kapısı ve tokmağıdır. Evin tokmağı ile el sıkışarak eve giriş yapılır. Türk evlerinde, evin kapısının şekli ve kapı tokmağı, hanedeki ailenin kültürünün, ekonomik düzeyinin ve karakterinin bir sembolüdür. Misafir ilk tanışmayı fiziksel olarak kapı ile gerçekleştirir. El sıkıştığı kapı tokmağı, o evin halkı ile olan ilk tokalaşmasıdır. Bu tokalaşma sırasında ev halkıda gelen misafirin kimliği hakkında bilgi sahibi olur. Osmanlı evlerinde kapılarda iki tokmak bulunur. Büyük tokmağı gelen erkek misafir çalarken küçük tokmağı kadın misafir çalar. Kapı tokmağının sembolik anlamı, formunun üzerinde bir güçtür.
Evin koridorlarının uzamış ve genişlemiş, aile bireylerinin çoğalmış hali olan kavram kenttir. Evin giriş kapısı, kent ölçeğinde, şehre giriş kavramını sembolize eden o şehrin karakterini ve kültürünü yansıtan bir ögedir. Örneğin, İtalya’nın her şehrinin bir kapısı vardır. Bu kapı üzerindeki motifler ve kapının tasarımı o kentin tarihini bize anlatır. Dolayısıyla bu sembolik öge, şehir halkının karakterinin de bir betimlemesidir. Bu bağlamda kapı, form olmaktan öte bir semboldür diyebiliriz.
Günümüz mimarisinde, modern mimari akımın etkileri ile kapı sembolünün yerini, karmaşıklaşan şehir mimarisinde, kullanıcıyı yönlendirmek amacı ile yapılmış tabelaların üstlendiğini görürüz. Tabelalar yönlendirmek istedikleri yeri sembol etmek amacı ile form bulur. Tabela şehri olan Las Vegas, bu sembolik akımın yarattığı bir mekandır. Las Vegas’ ın bulvarı olan Strip, tabelaların sembolize ettiği kavramın mimari formun üzerine geçtiği bir
alandır. Burada bazı örneklerde, tabelalar, sembol ettikleri kavramların biçimini alırlar. Mimarlık yolu ile iletişime geçilmesinden öte tamamen iletişim amacı ile formların oluşturulması söz konusudur. Bunun en büyük etkisi ise bir tüketim toplumunun oluşturulmak istenmesidir. Bu mekan oluşturulurken, kullanıcılarının karakterlerinin ve kültürlerinin, tüketmek üzerine kodlanması amaçlanmıştır. Bundan dolayı, kullanıcıyı yönlendirilmek istenilen mekana doğrudan harekete geçirmek amacı ile yönlendirici formlar sembol ettikleri kavramın kendisi olarak şekillenirler. Örneğin, Las Vegas’taki ördek formunda tasarlanmış bir bina, fonksiyon olarak ördek ve yumurta satmak için kullanılır. Formun üzerine geçmiş sembolik bir amaç doğrultusunda, mimari tasarımın etkileri olmadan, doğrudan forma dökülen anlamların yarattığı bir karmaşa hakimdir.
Sembolizm formun üzerinde bir güce sahip olmaktan öte form aslında sembolün kendisidir. Bize anlatılmak ve deneyimletilmek istenen kavram, onu oluşturan sembolik anlam ile şekillenip, forma bürünür. Bu yazıyı okuduktan sonra, etrafınıza bu gözle bakarak neye doğru, hangi amaçla yönlendiriliyorsunuz acaba…
Güzel bir bahar başlangıcı olması dileğiyle,
Simin Pakakar
Kanopi Mimarlık Kurucu Ortak
Istanbul, Türkiye
Instagram: @kanopimimarlik
Website: https://kanopimimarlik.com/tr/
Fotoğraf Referansları:
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:The_Big_Duck.JPG
https://en.wikipedia.org/wiki/File:PortaRomanaSienaOutside.JPG
http://kursateroz.blogspot.com/2013/07/osmanlda-kap-tokmaklar-zamann-kap-onu.html
